Organizację i finansowanie można uznać za te dziedziny funkq’onującego obecnie ubezpieczenia społecznego, które wymagają stosunkowo największych zmian. Jest lak dlatego, że obecny, odziedziczony po PRL model organizacyjno-finansowy, który był funkcjonalny w systemie gospodarki centralnie sterowanej, nie jest dostosowany do nowych warunków: demokratycznego państwa stawiającego na samorządność oraz tworzącej się gospodarki rynkowej.
Do nowych warunków ustrojowych dostosowany byłby model organizacyjny ubezpieczenia społecznego zakładający odpaństwowienie (autonomizacją) i decentralizacją. Państwo powinno zachować jedynie strategiczne funkcje, zwłaszcza ustawodawcze i kontrolne, bez wpływu na bieżącą działalność autonomicznych instytucji ubezpieczeniowych. Te ostatnie powinny mieć charakter terytorialny (model zbliżony do przedwojennej ubezpieczalni) – podstawą ich rozwoju mogłyby sią stać obecne oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W nowym systemie ZUS pełniłbyjedynie funkcje nadzorcze i pomocnicze. O podstawowych kwestiach z zakresu funkcjonowania ubezpieczenia powinien decydować samorząd ubezpieczeniowy, zapewniający równoważenie interesów stron ubezpieczenia: ubezpieczonych, pracodawców, państwa7.
Podstawowym źródłem finansowania ubezpieczenia społecznego powinna być nadal składka na ubezpieczenie społeczne. W krajach o tradycji ubezpieczeniowej, np. Niemcy, podkreśla sią różnice pomiądzy składkami i podatkami jako możliwymi źródłami finansowania systemów świadczeń społecznych i akcentuje zalety finansowania ubezpieczenia społecznego ze składek. Zalety te to przede wszystkim powiązanie uprawnień do świadczeń z wkładem własnym ubezpieczonego, co także może ograniczać postulaty podwyżki świadczeń. W związku ze składką należy rozważyć trzy zagadnienia:
– 1) Podział składki na poszczególne piony ubezpieczenia (chorobowe, emerytalno-rentowe, wypadkowe).
Jeżeli za pożądane uznaje sią powiązanie świadczeń ze składkami, w szczególności zc wspomnianych wzglądów społecznej akceptacji systemu, to niezbądne jest wydzielenie z ogólnej składki na ubezpieczenie społeczne odrąbnych składek na poszczególne rodzaje ubezpieczenia. Tylko w ten sposób widoczny staje sią związek pomiądzy składką i świadczeniem8.
– 2) Podział składki w systemie pracowniczym pomiądzy pracownika i pracodawcą (zakład pracy).
Agrumcnty są tu podobne jak powyżej. Składka pracownika przyczyniłaby sią do przełamania ugruntowanych w okresie powojennym przekonań, że emerytury, renty i zasiłki z ubezpieczenia społecznego są świadczeniami dawanymi przez państwo’7.
– 3) Obniżenie wysokości składek: możliwe – na dłuższą metą – po pierwsze dzięki wzrostowi gospodarczemu, po drugie przez „oczyszczenie” Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z elementów pozaubezpieczcniowych (por. poniżej), a także – przez obniżenie względnej wysokości niektórych świadczeń.
Leave a reply