Formy wynagrodzenia pracowników w badanych przedsiębiorstwach nic uległy w porównywanych latach istotnej zmianie. We wszystkich przedsiębiorstwach porozumienia zakładowe przewidywały na stanowiskach robotniczych wynagrodzenia godzinowe w formie akordowej11 lub czasowo-premiowej, a na stanowiskach nierobotniczych – wynagrodzenie miesięczne z premią. Forma akordowa miała zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do robotników bezpośrednio produkcyjnych, przy czym przeważał tu akord indywidualny (przedsiębiorstwa A, B, C), choć w przemyśle chemicznym stosowany byt również akord zespołowy (przedsiębiorstwo 13), a w przemyśle środków transportu (przedsiębiorstwo A) płaca akordowa była wzmocniona premią wydajnościową12. Wszyscy robotnicy pośrednio produkcyjni, a w przedsiębiorstwie przemysłu poligraficznego (D) również robotnicy bezpośrednio produkcyjni, byli wynagradzani według formy czasowo-premiowej. Formę te stosowano także w przypadku wszystkich pracowników na stanowiskach nierobotniczych .
Głównym obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia jest płaca zasadnicza, której stawka zależy od kategorii zaszeregowania osobistego pracownika (przy formie czasowej) lub zaszeregowania roboty (przy formie akordowej). Liczba kategorii była we wszystkich badanych przedsiębiorstwach równa i wynosiła 11 kategorii u pracowników na stanowiskach robotniczych14 oraz 22 kategorie na stanowiskach nierobotniczych. W analizowanym okresie liczba kategorii zaszeregowania była w zasadzie stała, jedynie w przemyśle chemicznym (przedsiębiorstwo B) ograniczono ją w 1992 r. na stanowiskach nierobotniczych do 21 kategorii.
Zmiany wysokości rozpiętości pionowej i zróżnicowania stawek płac zasadniczych
Zgodnie z postanowieniem ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania w przedsiębiorstwie D forma ta nie była w praktyce stosowana. Bardziej szczegółowe omówienie tej premii przedstawiono w dalszej części analizy. Oprócz naczelnego kierownictwa wynagradzanego według odrębnych zasad.
W przedsiębiorstwie D – 12 kategorii. nadając im w obu badanych latach niemal wyłącznie postać tabel widełkowych. Pewna zmiana układu tabel wystąpiła jedynie w przedsiębiorstwie przemysłu transportu (A), w którym w 1988 r. obie tabele miały budowę wieloszczeblową, a w 1992 r. tabela dla pracowników na stanowiskach nierobotniczych w kategoriach 1-5 była zbudowana jednoszczeblowo. I ludowe tabel stawek płac zasadniczych charakteryzuje najogólniej rozpiętość pionowa stawek, wyrażona stosunkiem stawki najwyższej do najniższej (pierwszej) kategorii zaszeregowania, zróżnicowanie stawek poszczególnych kategorii wyrażone wartością współczynnika zmienności, a ponadto rozpiętości poziome stawek poszczególnych kategorii i związane z tym ewentualne nakładanie się stawek kolejnych kategorii.
Zmiany wysokości rozpiętości pionowej i zróżnicowania stawek płac zasadniczych w badanych przedsiębiorstwach przedstawia tabela 1. Wskazuje ona, że w analizowanym okresie lat 1988 – 1992:
– zróżnicowanie badanych przedsiębiorstw pod względem wysokości stawek na stanowiskach nierobotniczych zwiększyło się o ponad 130%, podczas gdy na stanowiskach robotniczych zmalało o około 25%ts:
– rozpiętość pionowa stawek płac robotników zwiększyła się w sposób widoczny (o ok. 50%) tylko w jednym przedsiębiorstwie (A) i również w jednym (C) uległa obniżeniu (o ok. 25%):
– w przeciwieństwie do tego, rozpiętości pionowe stawek płac na stanowiskach nierobotniczych zwiększyły się znacznie we wszystkieh badanych przedsiębiorstwach (od 44% w przedsiębiorstwie B do ok. 130% w przedsiębiorstwach C i D):
– podobnie jak rozpiętości pionowe, zmieniło się wewnętrzne zróżnicowanie stawek placowych poszczególnych kategorii zaszeregowania: u robotników zmiany te były prawie niewidoczne, natomiast na stanowiskach nierobotniczych wystąpiło znaczne zwiększenie lego zróżnicowania.
Leave a reply