Dominująca logika firm peryferyjnych – kontynuacja

Peryferyjne firmy podejmują niewiele strategicznych wyborów i prawie wszystkie w bardzo wczesnych fazach cyklu życia. Pomimo zmian w otoczeniu, pojawiania się nowych rynków, konkurentów i regulacji, założyciele trzymają się swoich pierwotnych wyborów, będąc wręcz modelowym przykładem przewidywań teorii ekologii populacyjnej (Hannan i Freeman 1989), iż firmy są niezdolne do zmian. Janysport wystartował jako producent ograniczonego asortymentu sprzętu turystycznego, traktując funkcjonalność jako istotę swojej przewagi konkurencyjnej. Fakt, że tracił rynek na rzecz producentów, którzy skoncentrowali się na doborze kolorów, szybkim wprowadzaniu nowych wzorów i kolekcji, budowaniu sieci dystrybucji itd., nie zmienił przyjętej strategii funkcjonalnych wyrobów. Firma Baza nie zmieniła swojej oferty rynkowej (komputery i drukarki) pomimo ewidentnej ewolucji rynku w stronę integracji usług, sprzętu i oprogramowania oraz wejścia na rynek dostaw sprzętu wielkich sieci sprzedażowych typu MediaMarkt czy Ge ant. Przyjęty na początku istnienia firmy model konfiguracji jako luźnej federacji regionalnych biur sprzedażowych przyśpieszył jej wzrost w pionierskich czasach powstawania rynku, ale został utrzymany bez zmian, mimo że uniemożliwiał dobrą koordynację działań, wymianę informacji i uzyskanie synergii, nawet w sytuacji ewidentnego upadku firmy. We wszystkich przypadkach firmy peryferyjne miały jasną strategię działania, dokonując we wczesnym okresie wyboru rynku, produktów i przewagi konkurencyjnej. Jednocześnie jednak firmy te okazywały się niezdolne do adaptacji tych wyborów, pomimo stałych sygnałów o ich malejącej efektywności. Porównanie firm peryferyjnych i liderów wyraźnie wskazuje, iż w sytuacjach powstawania nowych rynków i systematycznych turbulencji innowacyjność i eksperymenty są ewidentnie efektywniejszym modelem działania niż stałość i konsekwencja.

Wreszcie ostatnim elementem wzorca dominującej logiki firm peryferyjnych jest ich ograniczona zdolność do uczenia się. Pomimo całej dekady stopniowej marginalizacji lub spowolnionego rozwoju, przerywanej tylko krótkimi okresami sukcesu (zwłaszcza w pierwszym okresie istnienia), respondenci tych firm nie są w stanie przywołać sytuacji, które były w ich ocenie trudnym, ale pouczającym doświadczeniem. Jeden z szefów tych firm wyraził to stanowisko w sposób skrajny, mówiąc wprost: Nie mogę powiedzieć, abym przez te dziesięć lat nauczył się czegoś nowego i ważnego

Analiza dominującej logiki nowo powstających w ostatniej dekadzie firm

Nasze badania miały na celu przeanalizowanie dominującej logiki nowo powstających w ostatniej dekadzie firm jako regulatora najbardziej istotnych decyzji i działań, których efektem był sukces firmy lub jej powolna marginalizacja. Dominująca logika obejmuje – zgodnie z naszym modelem – komponent poznawczy (kategorie widzenia świata i firmy, kumulację doświadczeń i sposób ich wykorzystania) oraz operacyjny (wybory i rutyny). Próbką była celowo dobrana grupa firm, które w punkcie startu (1989/1990) miały z racji podobnych zasobów i szans z grubsza takie same możliwości rozwojowe w swoich branżach. Pomimo dużej wyrazistości przedstawionych powyżej wyników badań należy je traktować z pewną ostrożnością. Byłoby przesadą twierdzić, że receptą na sukces nowej firmy w latach dziewięćdziesiątych było tylko podejmowanie ryzyka, eksperymentowanie, ograniczona formalizacja itd. Nie wiemy bowiem, ile firm z takim modelem działania w tym czasie zbankrutowało. Próbka, która została objęta badaniami, była bardzo ograniczona – nawet jeśli ograniczenie to jest pochodną założeń i modelu badawczego. Pomimo tych wszystkich zastrzeżeń przedstawione wyniki rzucają, w naszej opinii, nowe światło zarówno na samą teorię dominującej logiki, jak i na jej znaczenie dla badań uwarunkowań efektywności firmy. Udało nam się bowiem zidentyfikować dwa, wyraźnie odmienne (dla firm-liderów i firm marginalnych) wzorce dominującej logiki o odmiennym wpływie na efektywność firmy. W skrócie je podsumowując, możemy powiedzieć, że dominująca logika liderów jest złożona i elastyczna. Liderzy nie mają w pełni jednoznacznej strategii działania i dopasowanych do niej sztywnych struktur. Nie szukają ani wewnętrznego ani zewnętrznego dopasowania, ale działają zgodnie z kilkoma prostymi regułami, które pozwalają im rozpoznać i wykorzystać szanse, wpływać na bieg wydarzeń, tworzyć standardy, budować reputację i marki. Ich dominująca logika ewoluuje w miarę tego jak firmy podejmują wybory, uczą się na sukcesach i porażkach, eksperymentują ze świadomością, że rynek jest indyferent- nym i ostatecznym weryfikatorem tych pomysłów. Wszystkie elementy wzorca dominującej logiki powoli się wzmacniają – optymistyczna perspektywa otoczenia sprzyja wielości strategicznych wyborów. Strategiczne eksperymenty wymagają elastycznych struktur, a sprawne funkcjonowanie wymaga uczenia się na błędach. W sumie taki model myślenia i postępowania pozwolił tym firmom fenomenalnie wykorzystać chwilowo otwierające się szanse na polskim rynku, potraktować negatywne doświadczenia jako bodziec do radykalnych zmian, utrzymać wysokie morale i dobry klimat wśród pracowników i stale zachować zdolność do szybkiego reagowania.

Firmy, które umownie nazywamy peryferyjnymi z racji tego, że pomimo wszystkich szans i zasobów zostały na marginesach rynku, miały drastycznie inny model postępowania Ich dominująca logika zostaje w nie nieomal wkodowana przez założycieli od samego początku. Otoczenie jest postrzegane jako złożone i niebezpieczne: możliwości strategicznych wyborów jako ograniczone: procedury jako potrzebne i pilne: negatywne doświadczenia jako przypadkowe i niezasłużone. Wszystkie elementy wzorca dominującej logiki ulegają szybkiemu wzmocnieniu, ale cena tej jednoznaczności i spójności w burzliwym otoczeniu lat dziewięćdziesiątych okazała się wysoka, bowiem ograniczyła zarówno sposób percepcji otoczenia, możliwe wybory, jak i sposób kumulacji oraz wykorzystania doświadczeń w tych firmach. Peryferyjne firmy nie podążają za szansami, ale rozwiązują kolejne problemy: wcześnie tworzą spójne strategie i następnie rygorystycznie się ich trzymają: stosunkowo wcześnie wdrażają sformalizowane rozwiązania organizacyjne w ramach całej firmy. Mówiąc obrazowo, stosunkowo szybko stają się niewolnikami swojej dominującej logiki, racjonalizując niepowodzenia i zapominając o doświadczeniach.

Leave a reply

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>