Finansowane świadczenia o charakterze wyraźnie ubezpieczeniowym

Udział budżetu państwa w finansowaniu ubezpieczenia społecznego wynika z natury tego systemu świadczeń. Państwo uczestniczyło w finansowaniu ubezpieczenia społecznego, w tym zwłaszcza emerytalno-rentowego, od jego początków. Udział ten uzasadniono ideami solidarności ogólnonarodowej wobec potrzeb, których pokrycie ze składek okazuje się niemożliwe11. W kategoriach ekonomicznych zaangażowanie państwa w systemach ubezpieczeniowych, w tym także w formie finansowania, można uzasadnić występowaniem tzw.korzyści zewnętrznych (przy braku ubezpieczenia społecznego wyższe byłyby wydatki na pomoc społeczną) oraz tym, że tylko państwo jest w stanic zapewnić indeksację wypłacanych emerytur (zabezpieczenie wobec inflacji)11.

Wiele argumentów ekonomicznych przemawia za wyraźnym oddzieleniem finansowania ze składek ubezpieczeniowych od finansowania z podatków oraz za finansowaniem z podatków (w formie dotacji budżetu państwa) pozaubezpicczeniowych elementów systemów świadczeń, w tym zwłaszcza zadań z zakresu redystrybucji dochodów między osobami1″.

Ze składek ubezpieczeniowych powinny być więc finansowane świadczenia o charakterze wyraźnie ubezpieczeniowym, tj. realizujące funkcję podziału dochodów w czasie. Chodzi o świadczenia ściśle powiązane z długością opłacania i wysokością składki ubezpieczeniowej. Z kolei uzasadnione jest finansowanie z dotacji państwa (czyli podatków) elementów systemu świadczeń, które takiego charakteru nie mają. W polskim systemie emerytalno-rentowym są to np. emerytura i renta minimalna, pierwszy „socjalny” składnik emerytury i renly, okresy nieskładkowe, „okres hipotetyczny” przyjmowany przy obliczaniu renty inwalidzkiej. Zakres owych elementów w polskim systemie emerytalno-rentowym jest znaczny. Ich łączny koszt przekracza prawdopodobnie wielkość aktualnej dotacji uzupełniającej z budżetu państwa, a już z pewnością przekracza wielkość tej części dotacji uzupełniającej, jaką przypisać by można emeryturom i rentom, a więc po odejściu od łącznej wielkości dotacji wydatków na inne świadczenia nie mające charakteru ubezpieczeniowego, w szczególności zasiłki rodzinne (por. tabela 3).